Dromen, liefhebben, huilen, schelden doe ik in het Turks!

Een paar weken geleden stuurde een Nederlandse vriendin mij een filmpje toe genaamd (Turks) Hollandse Nieuwe. Eerst dacht ik dat het om een telefoonabonnement ging. Later bleek het filmpje te gaan over bekende Turkse Nederlanders die vertellen over hun bi-culturele identiteit. In hun beleving, een verrijking van hun persoonlijkheid, waarbij ze zowel een Turkse als een Nederlandse identiteit bezitten en hier een balans in proberen te vinden.

Mijn Nederlandse vriendin vroeg mij hoe dit bij mij zat en hoe ik mezelf hierin zag. Toen ik daarover begon na te denken, merkte ik dat ook ik beide culturen bezat. Maar wat was dat dan precies? Wat heb ik van beide culturen geleerd en hoe hebben zij mij gevormd?

Mijn “Turkse” kant heeft betrekking op een collectivistische cultuur waarin ik geleerd heb om het belang van de groep boven het belang te stellen van het individu. In Nederland krijg ik vaak de feedback dat ik me goed kan aanpassen in een nieuwe groep en toegankelijk ben. Tegelijkertijd krijg ik ook te horen dat ik te veel begrip heb voor de ander en hierin te veel verantwoordelijkheid voel voor het welzijn van de ander. Juist terwijl mijn “Nederlandse” kant meer betrekking zou moeten hebben op het individu. Zij leert mij namelijk dat ik belangrijk ben, dat ik het recht heb om te zijn en hiermee het recht heb om mijn behoeften na te streven ook wanneer dit niet in het belang is van de groep.

Het streven naar autonomie en individuele behoeften wordt in een collectivistische cultuur niet echt gewaardeerd. Ik word bijvoorbeeld door mijn Turkse familieleden bestempeld als egoïstisch, arrogant en een schreeuwlelijk. In Nederland daarentegen is dit niet het geval en is het mijn omgeving die mij aanspoort om mezelf te laten zien, kleur te bekennen en ruimte in te nemen. Soms merk ik dat mijn collectieve verantwoordelijkheidsgevoel nog veel op de voorgrond staat en in mijn dagelijkse leven een grote rol speelt in de zorg voor de ander. Samenwerken met Nederlandse collega’s zorgt ervoor dat ik bewust word van mijn individu. Ik merk verbazing bij mezelf wanneer ik kleur beken en dat dit juist wordt aangemoedigd in plaats van wordt afgestraft. Ik mag mijn wensen en grenzen kenbaar maken ook al is dit niet altijd even leuk voor de ander. Ik ervaar de verdraagzaamheid die tot stand komt waarin de ander maar ook ik de situatie moet verdragen die niet eindigt in bestraffing.

Bij tijd en wijle wordt mijn collectieve verantwoordelijkheidsgevoel wakker geschud door mijn individualistische zelf. Er ontstaat een innerlijk conflict waarbij mijn eigen wensen in strijd staan met de collectieve verwachtingen van mijn omgeving. Ik kan het mij niet altijd permitteren om mijn eigen wensen na te streven, omdat ik bang ben dat ik daarvoor gestraft en uit de groep gezet wordt. Het interne conflict dat ik voel wordt vaak overwonnen door mijn temperament. Die kiest ervoor om assertief te zijn door voor mezelf op te komen en mijn grenzen aan te geven. Mijn temperament, dat overigens niet typisch Nederlands is, zorgt er wel voor dat ik mijn eigen wensen en grenzen nastreef. Daar waar de individualistische maatschappij deze behoefte accepteert zal de collectivistische cultuur hierop reageren met veel bombarie. Ik zal bestraft worden als ik in de groep zou blijven of ik zal uitgemaakt worden als “de ander” die de groep heeft beschaamd en hierdoor de groep moet verlaten.

Geboren en opgegroeid in een dorpje in Noord-Brabant paste ik eigenlijk nergens bij. Ik kwam niet uit een doorsnee traditioneel Turks gezin maar was ook niet echt Nederlands. Dit maakte het in mijn puberteit en adolescentie eigenlijk moeilijker. Ik paste namelijk nergens bij. Ik werd buitengesloten door Turkse meisjes waar ik niet bij hoorde omdat mijn familie liberaal was. Maar ook mijn familieleden sloten me buiten omdat ik in hun ogen niet goed genoeg was of juist te assertief was en mijn grenzen aangaf. Het is best moeilijk om jezelf te ontdekken als je niet mag zijn wie je wilt zijn en je directe familieleden je niet steunen. Gelukkig had ik lieve ouders en leuke vrienden. Ik had veel hobby’s en ik kon goed leren op school. Ik was sociaal en actief waardoor ik deze pesterijen niet internaliseerde.

De zoektocht naar mijn individu werd overschaduwd met tevens een zoektocht naar mijn culturele achtergrond. Was ik nu Nederlands of Turks? Ik kwam er snel achter dat ik beide culturen in me had en de keuze had om me te conformeren aan kwaliteiten van beide. Ik kon kiezen en kreeg gelukkig ook de vrijheid om te ervaren wat ik wilde en wat er bij mij paste. Desalniettemin was het niet makkelijk omdat er toch vaste patronen in mij waren ontstaan die betrekking hadden op mijn opvoeding dan wel mijn culturele erfgoed. Ik wilde deze veranderen maar dat ging niet zonder slag of stoot. Het was trouwens niet altijd de omgeving die hier ongunstig op reageerde dan wel mijn eigen gedachten en angsten die het mij bemoeilijkten om te veranderen. Ik vond het spannend en was bang om te veranderen.

De angst voor verandering had vooral te maken met dat ik hiermee verwachtingen van mijn familie niet zou nastreven. Mijn ouders die mij gelukkig veel vrijheid hebben gegund, zaten zelf ook klem in de collectieve loyaliteit en culturele verwachtingen. Hoe vrijgevochten mijn ouders ook waren, in vergelijking met de gemiddelde vergelijkbare immigranten, ook zij droegen die bagage met zich mee waarin collectivistische waarden en normen hoger in aanzien stonden dan de individualistische. Het feit dat er altijd discussie was over wat de familie wilde in plaats van wat mijn ouders samen wilden voor hun gezin was daar een voorbeeld van. Een ander feit was dat mijn moeder werd belemmerd in haar ontwikkeling door haar schoonfamilie, omdat ze vonden dat ze niet in het gareel van het collectief liep.

Ouders dienen een voorbeeld te zijn voor wat een kind moet leren in de praktijk. Wil je het kind leren dat ook zij het recht heeft om te mogen zijn moet ze dit zien bij haar ouders. Dit voorbeeld was vooral mijn moeder. Mijn vader vond en vindt het moeilijk om tegen zijn familie in te gaan. Hij vond het prima dat mijn moeder zich ontwikkelde, maar vermeed vooral veel situaties met zijn eigen familie die daar toch anders over dachten. De consequentie was dat mijn moeder moest vechten voor haar recht en hiermee werd buitengesloten. Samen met haar was dit ook voor ons het geval. We werden niet uitgenodigd op familiebijeenkomsten terwijl de rest van de familie bijeenkwam. We werden onrespectvol bejegend in situaties waarin we ons assertief opstelden. We mochten niet zijn maar moesten volgen. Volgzaam zijn en doen wat het collectief verwachtte. De angst om te mogen zijn als kind was groot en om deze reden was ik een volgzaam kind ofwel het kind wat zich ten dienste van het collectief opstelde. Echter kon ik ook vechten en mijn temperament was mijn wapen. Die gaf mij kracht om voor mezelf op te komen in situaties waarin ik onheus werd bejegend. Vandaag de dag ben ik lang niet meer volgzaam en zorgt mijn “Nederlandse” assertiviteit dat ik mijn recht nastreef, soms met een snufje “Turkse” temperament. Trots, ben ik op beide!

Balina